Święta w stylu skandynawskim
Czym różnią się święta w stylu skandynawskim od naszych polskich? Tak naprawdę Święta Bożego Narodzenia w krajach Skandynawii pod wieloma względami bardzo przypominają te nasze. To święta rodzinne, w których nie brakuje wspólnego kolędowania i dobrego jedzenia.
Zdjęcie: Carolina Romare/imagebank.sweden.se
Święta w Skandynawii – skąd się wzięły?
Skandynawskie Boże Narodzenie przejęło wiele zwyczajów z pogańskiego Jul. Jul (Yule) było świętem przesilenia zimowego obchodzonym wśród ludów północy na przełomie grudnia i stycznia. Podczas Jul świętowano koniec ciemności i nadejście dłuższych dni. To właśnie w Jul obdarowywano się prezentami. Wśród innych zwyczajów było przystrajanie jodły, kładzenie w palenisku kłody drewna, wieszanie w domostwach jemioły i ostrokrzewu. Te pogańskie tradycje dały podwaliny tego, co dziś jest częścią chrześcijańskiego Bożego Narodzenia w stylu skandynawskim.
Tradycyjna świeca-kalendarz. Zdjęcie: Kristian Krogh/ Visitdenmark.com
Wieniec adwentowy jako tradycyjny element
Współcześnie obchodzone święta w Skandynawii posiadają kilka charakterystycznych elementów. Jednym z nich jest czas Adwentu, oczekiwanie na Boże Narodzenie, którego początek symbolizuje adwentowy wieniec. Tradycyjny wieniec adwentowy wykonany jest z gałązek świerkowych, często przystrojonych czerwonymi owocami, świerkowymi szyszkami, białymi świecami i czerwonymi wstążkami. W każdą niedzielę Adwentu zapalana jest kolejna świeca, co oznacza, że w czwartą niedzielę palą się wszystkie cztery świece. Wieniec zawieszany jest na drzwiach wejściowych oraz w miejscu, gdzie się jada posiłki.
Kalendarze adwentowe i zdmuchiwanie świecy przez dzieci
Do świątecznych tradycji skandynawskiego Adwentu należy też zapalanie świecy-kalendarza. Świeca taka ma podziałkę złożoną z 24 kresek ozdobionych zwykle motywami jodły i tańczących skrzatów w czerwonych czapeczkach i żółtych chodakach. W większości domów świece te zapalane są 1 grudnia, bardzo często przy śniadaniu. Obowiązek zdmuchnięcia świeczki w porę, zanim zacznie topić się kreska oznaczająca następny dzień, spoczywa na ogół na dzieciach. Wszystkie dzieci dostają również kalendarze adwentowe lub, jak nazywa się je w Danii, kalendarze bożonarodzeniowe. Co roku również dwa kanały telewizyjne produkują specjalne serie programów dla dzieci złożone z 24 odcinków. Niektóre dzieci otrzymują też 24 drobne upominki, osobno zapakowane przez rodziców.
Bożonarodzeniowy koziołek ze słomy i krasnoludek Jultomten!
Co nietypowego mają święta w stylu skandynawskim? Najstarszym w Szwecji, podobnie jak i w Finlandii, symbolem bożonarodzeniowym jest koziołek, obecnie bardzo popularna ozdoba świąteczna, najczęściej wykonana ze słomy. W XVIII wieku to właśnie koziołek stukał do drzwi, zostawiał prezenty w wigilijny wieczór i uciekał w mrok. Po pewnym czasie jego miejsce zajął Jultomten, czyli bożonarodzeniowy krasnoludek, którego imię zaczerpnięte zostało ze skandynawskich wierzeń ludowych.
Boże Narodzenie w Szwecji, podobnie jak w Polsce, to czas spokoju i rodzinnych spotkań połączonych z elementami religijnymi, jak i świeckimi. W witrynach sklepów i na ulicach można zobaczyć liczne ozdoby, a w domach adwentowe świeczniki, aniołki, koziołki czy domki z pierników. Adwent i Święta Bożego Narodzenia (Jul) również w Norwegii mają szczególną oprawę. Czas do Wigilii odmierzają kalendarze adwentowe, zaś w całym kraju, podobnie jak w pozostałych państwach nordyckich żywa jest tradycja jarmarków bożonarodzeniowych (julemarked) na świeżym powietrzu, gdzie wszyscy z przyjemnością rozgrzewają się tradycyjnym skandynawskim gløgg’iem – korzennym napojem z grzanego czerwonego wina z ziołami, rodzynkami i migdałami. Do najpopularniejszych w Norwegii należą jarmarki przed Ratuszem i w muzeum kultury narodowej Norsk Folkemuseum w Oslo, czy jarmark w twierdzy Frederiksten w Halden. Ciekawą tradycję ma Bergen, gdzie w czasie Adwentu powstaje największe na świecie miasto wykonane w całości z… piernika!
Pyszności szwedzkiego bożonarodzeniowego stołu. Zdjęcie: Carolina Romare imagebank.sweden.se
Tradycyjne wigilijne potrawy na święta w Skandynawii
Najbardziej uroczysty obyczaj świąteczny w Skandynawii to zapalenie światełek na choince. Świerk jest przystrajany srebrną lub złotą gwiazdą, wstążkami w kolorach flagi narodowej, tutkami z owocami, papierowymi koszyczkami w kształcie serca, które należy wypełnić orzechami i łakociami. Choinkę pokrywa się często włosami anielskimi lub paskami srebrnej folii, które pięknie odbijają światło świec i tworzą bajkową atmosferę. Podczas Wigilii na stołach pojawia się wiele smakołyków i gdy na przykład specyficznym daniem dla Norwegii jest ryba ługowana (lutefisk), to w całej Skandynawii na wigilijnym stole nie powinno także zabraknąć wieprzowiny – zwłaszcza świątecznych żeberek (juleribbe), czy owsianki.
Żywa jest również tradycja delektowania się rodzajem puddingu, w którym ukryty jest migdał. Jego znalazca może liczyć w nadchodzącym roku na pomyślność. Z okazji świąt warzone jest piwo świąteczne i oczywiście piecze się ciasteczka – w niektórych domach przestrzega się zasady, że powinno być ich co najmniej siedem rodzajów. Przetrwał także zwyczaj wystawiania przez dzieci owsianki dla nisse – gnoma, który opiekuje się farmą lub domem. W Finlandii Święta Bożego Narodzenia (po fińsku „Joulu”) traktowane są bardzo wyjątkowo. Jak powszechnie wiadomo, Finlandia jest ojczyzną Św. Mikołaja, na którego mówi się tam Joulupukki, a jego siedziba znajduje się niedaleko Rovaniemi.
Tradycyjnie w samą Wigilię (Jouluaatto), jeszcze przed południem, Finowie odwiedzają saunę, by wieczorem cieszyć się czasem spędzonym w wśród przyjaciół. W Turku, w dzień Bożego Narodzenia o godzinie 12:00 ogłaszana jest Bożonarodzeniowa Deklaracja Pokoju, co stanowi jedną z najstarszych tradycji fińskiego Joulu. W obecności kilku tysięcy mieszkańców i turystów odbywa się publiczne odczytanie pochodzącego z 1827 r. tekstu deklaracji przypominającej o zbliżającej się pamiątce narodzin Zbawiciela i nawołującej do godnego ich powitania, tudzież zaniechania wszelkich waśni.
W skandynawskich Świętach Bożego Narodzenia znaleźć można wiele podobieństw do polskich tradycji świątecznych, jest też kilka barwnych zwyczajów charakterystycznych dla Skandynawii. Jednak we wszelkich obrzędach związanych z tym okresem znamienne jest to, że czas świąteczny to najważniejsze ze wszystkich dni w roku, spędzane w pełnej ciepła i blasku atmosferze w gronie najbliższych, dni magiczne i niepowtarzalne.
Kalendarz bożonarodzeniowy z upominkami. Zdjęcie: Kristian Krogh/ Visitdenmark.com
Przeżyj własne święta w Skandynawii!
Jeśli chcesz przeżyć Boże Narodzenie w Skandynawii, zaplanuj podróż jeszcze w tym roku! Promy do Szwecji płyną tylko 6 godzin. W TT-Line możesz kupić bilet na prom Świnoujście-Trelleborg i tam rozpocząć swoją wycieczkę. Port w Trelleborg jest dobrym punktem startowym do podróży po Szwecji i dalszych krajach.
Polecamy też inne rejsy, np. Rostock-Trelleborg i Kłajpeda-Trelleborg.
