Święta w stylu skandynawskim

Czym różnią się bożonarodzeniowe święta w stylu skandynawskim od naszych polskich? Wbrew pozorom można zaobserwować wiele podobieństw pomiędzy pielęgnowanymi w obu krajach tradycjami. Zarówno u nas, jak i w Szwecji, najważniejsza jest w tym czasie rodzina, wspólne kolędowanie oraz dobre jedzenie.

Zdjęcie: Carolina Romare/imagebank.sweden.se

Święta w Skandynawii – skąd się wzięły?

Boże narodzenie w Skandynawii uformowane zostało przez wiele zwyczajów z pogańskiego Jul. Jul (Yule) było świętem przesilenia zimowego obchodzonym wśród ludów północy na przełomie grudnia i stycznia. Podczas uroczystości świętowano koniec ciemności i nadejście dłuższych dni. To właśnie w tym czasie obdarowywano się prezentami, przystrajano jodły, kładło się w palenisku kłody drewna, wieszano w domostwach jemiołę i ostrokszew. Po wielu latach śmiało możemy mówić o tym, że pogańskie tradycje wpłynęły na to, jak dzisiaj wyglądają święta w Skandynawii.

Święta w stylu skandynawskim – wieniec adwentowy

Współcześnie obchodzone święta w Skandynawii posiadają kilka charakterystycznych elementów. Jednym z nich jest czas Adwentu, czyli oczekiwanie na Boże Narodzenie, którego początek symbolizuje wieniec adwentowy:

• wykonany z gałązek świerkowych, 
• często przystrojony czerwonymi owocami i wstążkami, świerkowymi szyszkami oraz białymi świecami,

W każdą niedzielę Adwentu zapalana jest jedna świeca, co oznacza, że w czwartą niedzielę palą się wszystkie cztery.

Święta w stylu skandynawskim nie mogą obejść się bez wieńca, który zawiesza się na drzwiach wejściowych oraz w miejscu, gdzie rodzina jada posiłki.

 

Kalendarze adwentowe i zdmuchiwanie świecy przez dzieci

Opisując Boże Narodzenie w Skandynawii nie można także zapomnieć o charakterystycznej świecy-kalendarzu. Na jej powierzchni znajduje się specjalna podziałka złożona z 24 kresek. Zwykle zdobiona jest motywami jodły oraz tańczących skrzatów w czerwonych czapeczkach i żółtych chodakach. W większości domów świece te zapalane są 1 grudnia, bardzo często przy śniadaniu. Jak wspomnieliśmy, święta w stylu skandynawskim skupiają się wokół rodziny, dlatego też to obowiązkiem dzieci jest zdmuchnięcie świeczki w porę, zanim zacznie topić się kreska oznaczająca następny dzień.

Przed rozpoczęciem świąt w Skandynawii, podobnie jak u nas, dzieci otrzymują kalendarz bożonarodzeniowy z upominkami. Co roku produkowane są specjalne serie programów telewizyjnych dla dzieci złożone z 24 odcinków.

Święta w Skandynawii – koziołek ze słomy i krasnoludek Jultomten!

Co nietypowego mają święta w stylu skandynawskim? Najstarszym w Szwecji, podobnie jak i w Finlandii, symbolem bożonarodzeniowym jest koziołek, obecnie bardzo popularna ozdoba świąteczna, najczęściej wykonana ze słomy. W XVIII wieku to właśnie koziołek stukał do drzwi, zostawiał prezenty w wigilijny wieczór i uciekał w mrok. Po pewnym czasie jego miejsce zajął Jultomten, czyli bożonarodzeniowy krasnoludek, którego imię zaczerpnięte zostało ze skandynawskich wierzeń ludowych.

Boże Narodzenie w Skandynawii, podobnie jak w Polsce, to czas spokoju i rodzinnych spotkań, połączonych z elementami religijnymi oraz świeckimi. W witrynach sklepów i na ulicach można zobaczyć liczne ozdoby, a w domach adwentowe świeczniki, aniołki, koziołki czy domki z pierników. Adwent i Święta Bożego Narodzenia (Jul) również w Norwegii mają szczególną oprawę. Czas do Wigilii odmierzają kalendarze adwentowe, zaś w całym kraju, podobnie jak w pozostałych państwach nordyckich, żywa jest tradycja jarmarków bożonarodzeniowych (julemarked) na świeżym powietrzu, gdzie wszyscy z przyjemnością rozgrzewają się tradycyjnym skandynawskim gløgg’iem – korzennym napojem z grzanego czerwonego wina z ziołami, rodzynkami i migdałami.

Gdy zaczynają się Święta w Skandynawii, na ulicach i rynkach zaczynają pojawiać się jarmarki. Te najpopularniejsze w Norwegii to:

• jarmark przed Ratuszem i w muzeum kultury narodowej Norsk Folkemuseum w Oslo,
• jarmark w twierdzy Frederiksten w Halden.

Z wielkim przytupem obchodzone są święta w stylu skandynawskim w Bergen, które słynie z ciekawej tradycji. Mianowicie, podczas trwania Adwentu, powstaje tu największe na świecie miasto wykonane w całości z… piernika!

Tradycyjne wigilijne potrawy na święta w Skandynawii 

Najbardziej uroczysty obyczaj świąteczny w Skandynawii to zapalenie światełek na choince. Świerk w tym momencie przystrajany jest srebrną lub złotą gwiazdą, wstążkami w kolorach flagi narodowej, tutkami z owocami, a także papierowymi koszyczkami w kształcie serca, które należy wypełnić orzechami i łakociami. Choinkę pokrywa się często włosami anielskimi lub paskami srebrnej folii, które pięknie odbijają światło świec i tworzą bajkową atmosferę.

Podczas Bożego Narodzenia w Skandynawii na stołach pojawia się wiele smakołyków. Specyficznym daniem dla Norwegii jest ryba ługowana (lutefisk), natomiast w całej Skandynawii na wigilijnym stole nie powinno także zabraknąć wieprzowiny – zwłaszcza świątecznych żeberek (juleribbe) czy owsianki.

Bez wątpienia święta w stylu skandynawskim nie mogą także obejść się bez specjalnego puddingu, którym wszyscy się delektują. W jego wnętrzu ukryty jest migdał. Ten, kto go znajdzie, może liczyć w nadchodzącym roku na pomyślność. Z okazji świąt warzone jest piwo świąteczne i oczywiście pieczone są ciasteczka – w niektórych domach przestrzega się zasady, że powinno być ich co najmniej siedem rodzajów. Przetrwał także zwyczaj wystawiania przez dzieci owsianki dla nisse – gnoma, który opiekuje się farmą lub domem. W Finlandii Święta Bożego Narodzenia (po fińsku „Joulu”) traktowane są bardzo wyjątkowo. Jak powszechnie wiadomo, Finlandia jest ojczyzną Św. Mikołaja, na którego mówi się tam Joulupukki, a jego siedziba znajduje się niedaleko Rovaniemi.

Tradycyjnie w samą Wigilię (Jouluaatto), jeszcze przed południem Finowie odwiedzają saunę, by wieczorem cieszyć się czasem spędzonym w gronie przyjaciół. W Turku, w dzień Bożego Narodzenia o godzinie 12:00, ogłaszana jest Bożonarodzeniowa Deklaracja Pokoju, co stanowi jedną z najstarszych tradycji fińskiego Joulu. W obecności kilku tysięcy mieszkańców i turystów odbywa się publiczne odczytanie pochodzącego z 1827 r. tekstu deklaracji przypominającej o zbliżającej się pamiątce narodzin Zbawiciela i nawołującej do godnego ich powitania, tudzież zaniechania wszelkich waśni.

Jak widać Boże Narodzenie w Skandynawii ma wiele wspólnego z polskimi tradycjami, a także wyróżnia się pod względem kilku barwnych zwyczajów. We wszelkich obrzędach związanych z tym okresem znamienne jest to, że czas świąteczny to najważniejsze ze wszystkich dni w roku.

Kalendarz bożonarodzeniowy z upominkami. Zdjęcie: Kristian Krogh/ Visitdenmark.com

Przeżyj własne święta w Skandynawii! 

Jeśli chcesz przeżyć Boże Narodzenie w Skandynawii, zaplanuj podróż jeszcze w tym roku! Promy do Szwecji płyną tylko 6 godzin. Tu można kupić bilet TT-Line na prom Świnoujście-Trelleborg. Port w Trelleborg jest dobrym punktem startowym do zimowych wojaży po Szwecji i po dalszych krajach.

Polecamy też inne rejsy, np. Rostock-Trelleborg.